بازار فارکس این روزها خیلی سر زبانهاست و خیلیها دنبال کسب درآمد از این راه هستن، اما سوال مهم اینجاست که آیا این معاملات از نظر شرعی جایز هست یا نه؟ ما تو این مقاله فتوای علما و نظر مراجع در مورد فارکس رو بررسی کردیم و آوردیم تا شما بتونید بهتر بفهمید حکم شرعی این بازار چیه. هدف اصلی مقاله اینه که با بررسی دقیق این نظرات، دید واضحتری به شما بدیم تا با خیال راحتتر و آگاهی کاملتر تصمیم بگیرید وارد این بازار بشید یا نه.
ویدیو بررسی آیا درآمد فارکس حلال است؟
فارکس چیه و ترید یعنی چی؟
بازار فارکس که خیلیها بهش بازار تبادل ارزهای خارجی میگن، یکی از بزرگترین بازارهای مالی دنیاست. تو این بازار، افراد و شرکتها ارزهای مختلف رو میخرن و میفروشن تا از تغییرات قیمت سود بهدست بیارن. ترید یا معاملهگری تو فارکس یعنی اینکه شما با تحلیل بازار، حدس میزنید قیمت یه ارز بالا میره یا پایین و بر اساس اون خرید یا فروش میکنید.
معاملات فارکس به شکلهای مختلف انجام میشه؛ بعضیها کوتاهمدت کار میکنن و سریع خرید و فروش دارن، بعضیها هم بلندمدت سرمایهگذاری میکنن. تو این بازار ابزارهایی مثل اهرم یا لوریج در فارکس (Leverage) و قراردادهای مابهالتفاوت (CFD) هم هست که کار معامله رو پیچیدهتر میکنه ولی فرصت درآمدزایی بیشتری میده.
حالا خیلیها میپرسن «آیا فارکس حرام است؟» یا «درآمد فارکس حلال است؟» که جواب این سوالها به نکات شرعی و فتاوای مراجع بستگی داره. تو ادامه مقاله قراره این مسائل رو کامل بررسی کنیم تا ببینیم فارکس از نظر شرعی چه وضعیتی داره.
حتما بخوانید: بررسی فارکس از نظر اهل سنت
مراجع درباره فارکس چی میگن؟
قبل از اینکه بریم سراغ نظرات دقیق و فتوای هر مرجع، این جدول خلاصهای از دیدگاههای مراجع مختلف درباره بازار فارکس رو نشون میده. بعضیها بهطور کلی این بازار رو جایز نمیدونن، بعضیها میگن اگه شرایط شرعی رعایت بشه، میتونه مجاز باشه. خلاصه، بستگی داره مرجع تقلید شما کی باشه و فارکس چطوری اجرا بشه.
| نام مرجع تقلید | نظر کلی درباره فارکس | حکم شرعی خلاصهشده |
|---|---|---|
| آیتالله خامنهای | اگر معاملات واقعی و بدون ربا باشند، با رعایت ضوابط شرعی جایز است. | ✅ مجاز با شرایط شرعی |
| آیتالله سیستانی | اگر شامل ربا، قمار، یا فروش دین به دین باشد، حرام است. در غیر این صورت باید به مرجع اعلم رجوع کرد. | ⚠️ مشروط / احتیاط واجب |
| آیتالله مکارم شیرازی | به دلیل صوری بودن بسیاری از معاملات در فارکس، ورود به آن جایز نیست. | ❌ حرام |
| آیتالله وحید خراسانی | اگر شرکتها معاملات ربوی نداشته باشند و درآمد حرام در سرمایه نباشد، جایز است. | ⚠️ مشروط به دوری از ربا |
| آیتالله صافی گلپایگانی | معاملات فارکس صوری است و از نظر شرعی صحیح نیست. | ❌ حرام |
| آیتالله جوادی آملی | بهدلیل شبهات شرعی و برای رعایت احتیاط، توصیه به عدم فعالیت در فارکس میشود. | ⚠️ توصیه به ترک |
| آیتالله شبیری زنجانی | خرید و فروش ارزش مال در فارکس مشروع نیست؛ باید اصل سرمایه خارج شود. | ❌ باطل |
| آیتالله نوری همدانی | معاملات در فارکس باطل است و باید سرمایه از آن خارج شود. | ❌ حرام |
در ادامه مقاله نظر مراجع بزرگ مثل آیت الله خامنهای، مکارم شیرازی، سیستانی و دیگران رو در مورد این مسائل بررسی میکنیم تا ببینی «آیا فارکس حلال است؟» یا خیر.
نظر آیت الله خامنهای درباره حکم شرعی فارکس
آیت الله خامنهای نسبت به این موضوع نظر دقیقی دارن که باید حتما بهش توجه کنیم. ایشون میگن معاملات در بازار فارکس فقط در صورتی شرعی و درست هستن که ضوابط شرعی و قانونی رعایت بشه.
دو نوع کارگزاری در بازار فارکس وجود داره:
- دسته اول، کارگزاریهایی که صرفا صفحهای در اینترنت دارن و معامله واقعی انجام نمیدن، بلکه فقط یک فضای مجازی ایجاد میکنن که معاملات به ظاهر انجام میشه و این معاملات واقعی نیستن. در این حالت «فارکس حرام است» چون درآمد حاصل مالکیّت واقعی نداره.
- دسته دوم، کارگزاریهای واقعی هستن که با پول مشتری ارز میخرن و میفروشن و اگر طبق ضوابط شرعی و قانونی باشه، «فارکس حلال» محسوب میشه.
آیت الله خامنهای تاکید دارن که:
- معاملات باید واقعی باشه؛ صرفاً پیشبینی نوسانات قیمت ارز حرامه.
- معاملات اهرمی که همراه با سود (ربا) باشه، حرام و «فارکس حرام است».
پس «حکم شرعی بازار فارکس» از نظر ایشون مشروط به واقعی بودن معامله و دوری از ربا و سود ربوی است.
نظر آیت الله سیستانی در مورد فارکس و حکم شرعی آن
آیت الله سیستانی در پاسخ به این موضوع، نظرشون اینه که فعالیت در بازار فارکس، چه روی ارزهای عادی و چه ارزهای دیجیتال (پول مجازی یا رمزینه) متوقف هست و مکلّف باید برای حکم قطعیتر به یک مجتهد جامعالشرایط دیگه مراجعه کنه.
به طور کلی، طبق نظر ایشون، چون در هر معاملهای باید شرایط شرعی رعایت بشه، اگر معاملات فارکس شامل «معاملۀ ربوی»، «قرض ربوی» یا «قمار و برد و باخت مالی» باشه، این فعالیت حرام محسوب میشه.
همچنین اگر این معاملات شامل «فروش دین به دین» یا «معاملۀ کالی به کالی» باشه، حتی اگر مبلغ و مدت معامله مشخص باشه یا کالای وزنی یا پیمانهای قبل از تحویل با سود فروخته بشه، معامله باطل و غیرشرعی است.
پس به طور خلاصه «حکم شرعی فارکس سیستانی» مشروط به دوری از ربا، قمار و معاملات باطل است و در صورت وجود این موارد، «فارکس حرام است» طبق نظر ایشان.
نظر آیتالله مکارم شیرازی درباره فارکس
- آیتالله مکارم شیرازی فعالیت در بورس فارکس را جایز نمیدانند و معتقدند که حکم شرعی بازار فارکس مانند سایر بورسهای بینالمللی مشابه فارکس است و مشمول حرمت میشود.
- معاملات فارکس به دلیل نبودن ماهیت واقعی خرید و فروش و احتمال وجود ربا و شبهات شرعی، از نظر ایشان حرام است.
- خرید و فروش سهام و سرمایهگذاری در بورسهای واقعی که ماهیت شرعی دارند، متفاوت از فارکس است و مشکل شرعی ندارد. اما فارکس از نظر ایشان شرایط لازم شرعی را ندارد.
نظر آیتالله وحید خراسانی درباره حکم شرعی فارکس
از نظر آیت الله وحید خراسانی خرید و فروش سهام یا داراییها (مثل ارزها در فارکس) بهخودیخود اگر بدون موارد حرام باشد، جایز است.
- اگر شرکت یا بازاری که در آن معامله میکنیم، درگیر معاملات حرام مثل ربا باشد و سود حرام بخشی از سرمایه آن شرکت باشد، خرید و فروش سهام یا داراییهای آن حرام است.
- اگر شرکت یا بازار مورد نظر معاملات حرام نداشته باشد یا سود حرام جزئی از سرمایه نباشد، معامله اشکال ندارد اما باید از درآمدهای حرام کسبشده پرهیز شود.
نظر آیتالله صافی گلپایگانی درباره بازار فارکس
اگه دنبال این هستی که بدونی آیا فارکس حرام است؟ و مرجع تقلیدت آیتالله صافی گلپایگانی هست، باید بدونی که نظر ایشون نسبت به بازار فارکس کاملاً منفیـه. از نگاه آیتالله صافی، فارکس از نظر شرعی قابل تأیید نیست چون معاملات توی این بازار بهصورت صوری انجام میشن؛ یعنی واقعاً خرید و فروش اتفاق نمیافته، فقط یه عدد روی صفحه هست.
به همین خاطر، ایشون فارکس حرام است و میفرماین که این نوع معاملات اصلاً شرعی نیستن و درآمدی هم که ازش بهدست میاد مشروع حساب نمیشه.
پس اگه میخوای بدونی حکم معاملات فارکس از نظر شرعی طبق فتوای آیتالله صافی چیه، باید بدونی که از نظر ایشون این نوع معاملهها جایز نیست و نباید واردش شد.
نظر آیتالله جوادی آملی درباره فارکس
اگه پیرو آیتالله جوادی آملی هستی و برات مهمه بدونی آیا فارکس حرام است یا نه؟ باید بدونی که ایشون با احتیاط به این موضوع نگاه میکنن. یعنی چی؟ یعنی چون توی بازار فارکس یهسری شبهههای شرعی مثل احتمال ربا، معاملات صوری یا حتی قمارگونه بودن بعضی از تریدها وجود داره، ایشون توصیه میکنن سراغش نری.
به بیان سادهتر، از دید آیتالله جوادی آملی، چون نمیشه با اطمینان گفت که همه معاملات فارکس شرعیان، پس بهتره ازش فاصله بگیری. در نتیجه، از نگاه ایشون جواب سوال “فارکس حلال یا حرام؟” بیشتر به سمت حرام بودن یا دستکم مشکوک بودن میره.
حالا البته بعضی از مراجع دیگه، مثل آیتالله خامنهای، میگن که با رعایت یهسری شرایط، فارکس شرعی میتونه باشه. ولی خب، آیتالله جوادی آملی این نگاه احتیاطی رو دارن و ترجیح میدن آدم وارد این فضا نشه.
نظر آیتالله شبیری زنجانی درباره بازار فارکس
از دیدگاه آیتالله شبیری زنجانی، معاملات در بازار فارکس از نظر شرعی مشکلدار هستن. ایشون تأکید دارن که توی فارکس، چیزی که خریدوفروش میشه خودِ مال واقعی نیست، بلکه ارزش مال (مثل یک عدد روی مانیتور) هست. بنابراین، این نوع معاملات مشروع نیست.
ایشون حتی پا رو فراتر میذارن و میگن اگه شک داری که سودهایی که از فارکس گرفتی واقعاً رضایت صاحبان اموال (در سمت مقابل معامله) رو داشته یا نه، مخصوصاً اگه احتمال بدی اون طرف مسلمان بوده، باید رد مظالم بدی. یعنی سودهایی که توی این مدت گرفتی رو حساب کنی و به نیت صاحب اصلیش، ازش رد مظالم بدی.
در نهایت، نظر ایشون اینه که اگر کسی توی فارکس سرمایهگذاری کرده، بهتره اصل سرمایهشو خارج کنه و ادامه نده. خلاصه اگه از خودت میپرسی آیا فارکس حرام است؟ طبق نظر آیتالله شبیری، پاسخ مثبته، چون شرعی فارکس رو زیر سؤال میبرن.
نظر آیتالله نوری همدانی درباره بازار فارکس
از نگاه حضرت آیتالله نوری همدانی، فارکس از نظر شرعی مشروع نیست و معاملات فارکس باطل به حساب میان. ایشون در پاسخ به استفتاها، صریحاً بیان کردن که فعالیت در بازار فارکس صورت شرعی نداره و باید سرمایهای که در این بازار گذاشته شده، خارج بشه.
طبق نظر ایشون، این نوع معاملات (که بیشتر حالت اعتباری و صوری دارن و اغلب هم با احتمال وقوع ربا همراه هستن)، از نظر شرعی صحیح نیستن. بنابراین، برای کسی که پیرو این مرجع هست، پاسخ به این سؤال که آیا فارکس حرام است؟ روشنه:
بله، فارکس حرام است.
در نتیجه:
- درآمد فارکس حلال نیست
- حکم سرمایهگذاری در فارکس از نگاه ایشون منفیست
- و فارکس شرعی نیست
مفهوم ربا در اسلام و ارتباطش با فارکس
ربا یکی از موضوعات مهم در فقه اسلامی است که به معنای افزایش غیرمنصفانه در معاملات مالی گفته میشود. در اسلام، ربا به شدت ممنوع شده چون باعث ظلم و زیان به یکی از طرفین معامله میشود. وقتی بحث فارکس پیش میاد، یکی از سوالهای اصلی اینه که آیا معاملات فارکس با ربا همراه هست یا نه؟
تو معاملات فارکس، بعضی وقتها امکان داره هزینههایی مثل سواپ در فارکس (Swap) یا بهره شبانه گرفته بشه که این هزینهها شبیه ربا به نظر میرسند. به همین خاطر مراجع تقلید روی این موضوع حساس هستند و حتی حسابهای اسلامی (حساب بدون سواپ) برای رفع این مشکل ارائه شده.
برای همین، وقتی میخوای بدونی «آیا فارکس حرام است؟» یا «حکم شرعی بازار فارکس» چیه، باید به این نکته توجه کنی که آیا در معاملاتت ربا وجود داره یا نه. حساب های اسلامی به همین منظور طراحی شدن تا این نوع هزینهها حذف بشن و معاملات شرعیتر بشن.
ربا در معاملات یعنی چی؟
ربا بهطور کلی یعنی اضافهبرداشت یا سود اضافی غیرمجاز در قرض یا معامله که بدون انجام کار یا ریسک واقعی به دست میاد. توی اسلام، ربا حرامه چون باعث ظلم به طرف مقابل و سود بدون تلاش واقعی میشه.
مثلاً وقتی کسی پول قرض میده و در عوضش بیشتر از اصل پول میگیره، یا تو معاملات وقتی قیمت کالا یا پول بهطور غیرمنصفانه و بیش از حد بالا میره بدون اینکه ارزش واقعی تغییر کنه، این موارد ربا حساب میشن.
ربا دو نوع اصلی داره:
- ربای قرضی: وقتی پول قرض داده میشه و بهجای بازپرداخت اصل پول، مبلغ بیشتری خواسته بشه.
- ربای معاملاتی: وقتی تو معامله کالا یا ارز، قیمتها بهصورت غیرعادلانه و بدون دلیل واقعی جابهجا بشه و باعث سود زیاد و غیرشرعی بشه.
در بازارهای مالی مثل فارکس، اگر معاملات بهصورت صوری باشن یا شامل ربا بشن، اون وقت معامله حرام میشه. این همون دلیل اصلیه که برخی مراجع با فارکس مخالفن، چون معتقدن سودشون از ربا یا معاملات صوری بهدست میاد.
آیا ترید حرام است؟
بازار ترید یا خرید و فروش لحظهای ارز، طلا و سهام، بستگی داره به اینکه چطور انجام بشه. اگر ترید بر پایهی معاملات واقعی، بدون ربا، بدون اهرمهای ربوی و بدون صوری بودن باشه، بعضی مراجع اون رو جایز میدونن.
اما اگر پای پیشبینی قیمت، معاملات اعتباری (مارجین یا لوریج)، یا سود تضمینی وسط باشه، بسیاری از مراجع اون رو ربا و حرام میدونن.
نتیجهگیری
در پاسخ به سؤال مهم “آیا فارکس حرام است؟” باید گفت:
- اگر معاملات واقعی، بدون ربا و با رعایت کامل ضوابط شرعی باشه، برخی مراجع (مثل آیتالله خامنهای) فعالیت در فارکس رو مجاز میدونن.
- اما اگر معاملات صوری، ربوی یا شرطبندیگونه باشه، اغلب مراجع اون رو حرام میدونن.
- در کل، درآمد فارکس حلال است؟ تنها زمانی بله، که همه شرایط شرعی رعایت شده باشه.
بنابراین، اگر قصد ورود به بازار فارکس دارید، حتماً فتوای مرجع تقلید خودتون رو بررسی کنید. و مهمتر از همه، از حسابهایی مثل حساب اسلامی در فارکس استفاده کنید تا از ربا دوری بشه.
سوالات متداول
حکم سرمایه گذاری در فارکس چیه؟
حکم سرمایهگذاری در فارکس کاملاً وابسته به نوع فعالیت شماست. اگه معاملات واقعی، شفاف، بدون ربا و قمار باشه، برخی مراجع اون رو جایز میدونن. اما اگر شرایط شرعی رعایت نشه، این نوع سرمایهگذاری حرامه.
نظر مراجع در مورد فارکس چیه؟
مراجع مختلف نظرات متفاوتی دارن. بعضیها مثل آیتالله خامنهای، به شرط رعایت ضوابط شرعی، فعالیت در فارکس رو مجاز میدونن. برخی مثل آیتالله مکارم یا صافی گلپایگانی، معاملات این بازار رو صوری دونسته و حرام میدونن. فارکس سیستانی هم محل توقفه و باید به مجتهد دیگر رجوع بشه.
حکم شرعی سواپ در فارکس چیه؟
سواپ (Swap) که همون بهره شبانه در معاملات باز مونده هست، اگه ماهیت ربوی داشته باشه (که معمولاً همینطوره)، از نظر اکثر مراجع حرامه. پس اگر بروکرتون سواپ داره، باید حتماً حساب اسلامی بدون بهره بگیرید.
